Dış Ticaret’te Serbest Bölge Avantajları

Genel olarak uluslararası havalimanı ya da limanlara yakın bir yerde kurulan serbest bölgeler, “özel” amaçlar için ayrılan bölgelerdir. Temel bir yanılgıyı gizlemek amacıyla serbest bölgelerin gümrük alanından ayrı bir işlem gördüklerini söylemek mümkündür. Bununla birlikte serbest bölgelerdeki ürünler gümrük işlemlerine tabi değildir. Aynı zamanda söz konusu ürünler gümrük sınırları içerisine girmedikleri sürede herhangi bir vergiye de tabi değillerdir. Peki, serbest bölgelerin bulundukları ülkelere sağladıkları faydalar nelerdir?

Serbest bölgelerin bulundukları ülkelere sağladıkları faydalar oldukça fazladır. Bu faydaları elde etmek için Prowin Dış Ticaret Danışmanlığı hizmetimizden faydalanabilirsiniz. Tüm süreçlerde sizlerle birlikte hareket etmemiz ve vereceğimiz destekle daha verimli bir dış ticaret politikası izlemenizi sağlayabiliriz.

Serbest Bölgelerin İthalatta Sağladıkları Yararlar

Serbest bölgelerin ithalat açısından sağladıkları yararları 4 grupta ele almak mümkündür.

1. Zaman bakımından fayda: ithalatın doğrudan yapılmasını sağlayan ve gümrük işlemleri sebebiyle sürecin uzamasını önleyen serbest bölgeler, zaman açısından fayda sağlar.
2. Stoklama maliyeti bakımından fayda: yerli müteşebbislerin üretim ve hizmet açısından gerekli olan girdileri doğrudan ve çabucak temin etmeleri mümkündür. Bu ise stok boyutlarının yüksek olmasının önüne geçerek maliyetleri minimize eden bir durumdur. Aynı zamanda ürünlere erişimin kolay olması, stok süresini de kısaltmaktadır. Bu da yine stoklama maliyetlerini azaltan bir etkiye sahiptir.
3. İthalat vergileri bakımından fayda: Bölge gerisine mal ithal eden müteşebbislerin düşük miktarlarda da olsa vergi ödemesi mümkündür. Ancak ithal edilecek ürünleri küçük partiler halinde ithal etmeleri, vergilerin de azalmasını beraberinde getirecektir.
4. Güvence bakımından fayda: Serbest bölgelerde faaliyet gösteren müteşebbislerin gerekli olan girdileri yerinde görmeleri ve analiz etmeleri mümkündür. Bu ise kalite güvencesini beraberinde getirmektedir.

İhracat Açısından Sağlanacak Yararlar

Serbest bölgelerin ithalat açısından olduğu gibi ihracat açısından da faydaları vardır. Bu faydaları ise iki temel alt başlığa ayırmak mümkündür:

Rekabet üstünlüğü sağlaması

Mevzu bahis olan rekabet üstünlüğü, fiyat bakımından ele alınmaktadır. Bunun temel sebebi ise serbest bölgelerde üretilen ürünlerin diğer bölgelerde üretilen ürünlere kıyasla daha uygun fiyatlı olmasıdır.

Zaman avantajı sağlaması

Serbest bölgede faaliyet gösteren firmaların zaman açısından avantajlı oldukları bilinmektedir. Bunun temel nedeni ise söz konusu firmaların satmayı düşündükleri ürünleri serbest bölgeye ihraç ederek orada depolamalarıdır. Ardından depolanan ürünlerin uygun satış imkânları buldukları an zaman kaybetmeden satıldıklarını ve piyasaya sürüldüklerini söylemek mümkündür.

Serbest Bölgelerin İstihdam Sorununa Etkileri

Serbest bölgelerin buldukları ülkelere sağladıkları en temel faydalardan bir diğeri istihdam sorununu azaltmalarıdır. Öncelikle söylenmelidir ki, serbest bölgelerin istihdam sorununu doğrudan ortadan kaldırmaları söz konusu değildir. Ancak hatırı sayılır işgücü hacimleriyle işsizliği azalttıklarını söylemek mümkündür. Bunu ülkemiz çerçevesinde örneklendirmek mümkündür. Türkiye’de faaliyette olduğu bilinen toplam 21 serbest bölge vardır. Bu serbest bölgelerde toplam:

• 14691 işçinin,
• 4216 büro personelinin,
• 10139 diğer iş personelinin görev aldığını söylemek mümkündür.

Toplam istihdam edilen kişi sayısı ise 29046 dolaylarındadır.

Peki, serbest bölgelerin istihdama katkıları bununla mı sınırlıdır? Elbette hayır. Söz konusu bölgelerin doğrudan etkileri olduğu gibi dolaylı etkileri de mevcuttur. Örneğin serbest bölgelerde çalışan işçilerin ihtiyaçları kimi zaman bölge dışından karşılanmaktadır. Bu ihtiyaçları karşılamak için ise bölge dışında istihdam edilecek bireylere ihtiyaç vardır. Bu da önemli bir avantajdır.

Serbest Bölgelerin Döviz Açısından Etkileri

Yukarıda da ele alınmış olunduğu üzere serbest bölgelerin ihracatı arttırıcı etkileri mevcuttur. Bu ise ülkeye döviz girişinin gerçekleştiğini gözler önüne seren bir durumdur. Özellikle az gelişmiş ülkeler açısından dövizin önemi düşünüldüğünde, söz konusu fayda net bir şekilde görülebilecektir. Bununla birlikte doğrudan satış üzerinden elde edilen dövize ek; bina ve arazi kirası, vergi, kredi faizi ve harç gibi katma değer unsurlarından da döviz kazancı elde etmek mümkündür.

Teknoloji Transferi ve Serbest Bölgeler

Özellikle üretim ağırlıklı serbest bölgelerde yeni teknolojilerin yoğun olarak kullanıldığını ve teknolojik gelişmelerin yakından takip edildiğini söylemek mümkündür. Bu ise serbest bölgelerin ülkelere teknoloji transferi sağlayacağı anlamına gelen bir durumdur. Bununla birlikte söz konusu teknolojiyi kullanacak olan bireylere de ihtiyaç vardır. Bireylerin teknolojiyi kullanırken kendilerini geliştirdiklerini, bunun sonucunda ise girişimcinin, mühendisin ve işçinin bilgi düzeyinin doğrudan yükseldiğini tahmin etmek mümkündür.

Teknolojiye yönelik değinilen bütün bu bilgilerin ortak sonucu şudur; teknoloji transferinin ve bunu sağlayan serbest bölgelerin vasıfsız işgücünü azalttığını, buna karşılık bireylerin gelişimini doğrudan etkilediğini öngörmek zor değildir.

Serbest Bölge Türleri Nelerdir?

Serbest bölgeler türlere ayrılırken göz önünde bulundurulan iki temel unsur vardır. Bunlardan ilki sürdürülen faaliyetin türüne yöneliktir. İkinci temel unsur ise bölgede gerçekleştirilen faaliyetin kime yönelik olduğuyla ilgilidir. Örneğin gelişmiş ülkelerde gerçekleştirilen faaliyetler iç piyasaya yöneliktir. Gelişmekte olan ülkelerdeki faaliyet ise dış piyasaya yöneliktir. Bu iki temel kriter çerçevesinde ortaya çıkan serbest bölge türleri ise aşağıda verildiği gibidir.

Serbest Ticaret Bölgesi

Dış ticaret açığını gidermek amacıyla ticarete yönelik uygulana mevzuatın ve belirli kısıtlamaların kısmen ya da tamamen geçersiz kılınması sonucunda ortaya çıkan bölgelere verilen isimdir. Bu bölgelerde hem ithalat hem de ihracat yapılmaktadır. Ülke gümrük alanına girmeyen işlemlerden ise gümrük vergisi alınması durumu söz konusu değildir.

Serbest Üretim Bölgesi

Serbest üretim bölgesi için “ülke içerisinde ülke” tanımlaması yapıldığını söylemek mümkündür. Bu bölgelerde yabancı yatırımcılara yönelik vergisiz makine, hammadde ithali, kar transferi, fabrika binası sağlama ve gümrüğe tabi olmama gibi avantajlar sağlanmaktadır. Peki, bu serbest üretim bölgelerine bu denli avantaj sağlanmasının temel amacı nedir? Aslında bir değil birden fazla amacı vardır. Bu amaçlar ise aşağıda verildiği gibidir.

• Döviz geliri elde edilmesi sağlanır,
• İstihdam imkanı yaratılır ve işsizlik azaltılır,
• Özellikle ev sahibi olan ülkenin ekonomisine katkı sağlanır,
• Bulundukları bölgenin ihracatına yönelik katkı sağlanır,
• Teknoloji akışı sağlanır,
• Yabancı ülke için albeni yaratılması mümkün kılınır.

Yatırım Bölgeleri

Bu bölgelerin temel oluşturulma amacı, yerel tüketim ihtiyacına cevap verebilmektir. Gümrüksüz bir şekilde ithalat gerçekleştirme imkânı sağladıklarını ve genel olarak gelişmekte olan ülkelerde görüldüğünü söylemek mümkündür.

Serbest Liman Bölgeleri

Serbest limanlarda yabancı kaynaklara ait olan mallar geçici bir süre olmak şartıyla ve gümrük vergisi ödemeksizin muhafaza edilmektedir. Elbette ki burada muhafaza edilen malların ülke içerisine ithali de mümkündür. Ancak bu durumda gümrük vergisi ithal edilme anında ödenmektedir. Muhafaza esnasında ödenmemesi ise ithalatı gerçekleştirecek olan firmaya, mal sahibine fayda sağlayan bir durumdur.